Filmy dziewiętnasty wiek, film czarno-biały

Kostiumowy film przygodowy, baśń fantastyczna czy może typowy film „płaszcza i szpady” z elementami komedii? Tak czy inaczej (albo i wszystko w jednym) to jeden z najbardziej znanych polskich filmów na Zachodzie. Źródłem adaptacji jest tu bowiem powieść szkatułkowa (taka, gdzie każda kolejna historia wywodzi się z poprzedniej) poety, żołnierza, filozofa i podróżnika Jana Potockiego, a która dopiero 34 lata po ukazaniu się we Francji doczekała się polskiego wydania. Powieść to równie niezwykła, jak niezwykły był jej autor. A opowiada o losach młodego hiszpańskiego kapitana, Alfonsa van Wordena, który jako potomek potężnego rodu ma się wykazać odwagą i honorem, a w zamian dowie się, do jak wielkich rzeczy został wybrany. Opowieść to mistyczna, z wieloznacznymi pytaniami o celu ludzkiej egzystencji, filozofią, ale i z racjonalną interpretacją humanistyczną. Zarówno nasz bohater, jak i widz, zostają zmuszeni do myślenia, do opowiedzenia się za którąś z interpretacji. W całej tej fantastyczno-mistycznej otoczce opowieść ta dotyczy bowiem rzeczy bardzo ważnych dla każdego człowieka.

Hipolit Wydech i August Drapka to krakowscy szewcy. Pewnego razu panowie wybierają się w podróż z Chęcin do Krakowa. Po drodze zostają napadnięci przez zbójców i obrabowani dosłownie do gołego, z trudem na golasa dotarli do celu. Tam założyli się, że jeżeli za sto lat potomek Drapki zdoła przejść przez trzy dni tę samą trasę w negliżu, to otrzyma tysiąc talarów w złocie. W przeciwnym razie fortunę dostanie potomek Wydecha. Upłynęło sto lat. Potomkiem Drapka, który ma iść na golasa, jest młody muzyk Marek. Tymczasem okazuje się, że rywalizuje z nim piękna Kasia Wydech…

Lata osiemdziesiąte XIX wieku. Objazdowa trupa teatralna ma zamiar wystawić w Bochni „Hamleta”. Całą grupą kieruje starsza aktorka, której kochankiem jest Hipolit. W nim z kolei zakochana jest utalentowana Dziunia. Zespół na przemian odnosi sukcesy i porażki. Nie wszyscy dostrzegają talent Dziuni. Bogaty hrabia widząc jej aktorskie umiejętności, stara się namówić ją na wyjazd do zachodniej Europy.

Hrabia Olgierd Łabiński mieszka ze swoją żoną, Magdalena Natalią, w Paryżu w pięknym pałacu. Mocno kochające się małżeństwo codziennie cytuje sobie werset z Mickiewicza: „Zawsze i wszędzie będę ja przy tobie…” Hrabina czasami wspomina o swoim adoratorze z pobytu we Florencji, Oktawiuszu de Saville, którego zaloty odrzuciła. Oktawiusz jednak nie potrafi zapomnieć o hrabinie i z tęsknoty coraz bardziej popada na zdrowiu. Wezwany medyk o sławie szarlatana proponuje Oktawiuszowi „awatar”, czyli zamianę dusz. Dzięki magicznym zaklęciom medyka dusza Oktawiusza de Saville zamienia się z duszą hrabiego. Niestety, nawet w ciele hrabiego Oktawiusz nie potrafi zdobyć Magdaleny Natalii, ponieważ nie potrafi zacytować wersetu Mickiewicza.

Dokonana przez Zygmunta Hübnera adaptacja powieści Mikołaja Gogola. Akcja spektaklu rozgrywa się w dziewiętnastowiecznej Rosji. Bohaterem jest osobnik stanowiący niejako wzorzec aferzysty. Do miasta N. przyjeżdża tajemniczy gość. Okazuje się, że jego zamiarem jest kupno jak największej ilości „martwych dusz”, czyli chłopów, którzy zmarli, a figurują na listach i właściciele muszą płacić za nich podatki. Czyczykow (tak nazywa się ów przybysz) zachęca poszczególne osoby do sprzedawania mu zmarłych chłopów – wszystko ma się odbywać zgodnie z prawem. Czyczykow (w tej roli Tadeusz Łomnicki) to człowiek o wielu obliczach. Stosownie do okoliczności bywa skromny i sentymentalny, elokwentny i bezceremonialny, pokorny lub jowialny, pewny siebie lub zahukany. Wszystko dla interesu, dla pozyskania partnera kolejnej transakcji. Podróż Czyczykowa po rosyjskiej prowincji w poszukiwaniu „martwych dusz” pokazuje szeroką panoramę społeczną ówczesnej Rosji. Pierwsza część zamierzonej przez Gogola, nigdy nieukończonej trylogii, zamierzonej na kształt „Boskiej Komedii” Dantego.

Dokument Jana Kříženeckiego ukazuje ćwiczenia sportowców z przyrządami gimnastycznymi przed budynkiem o nazwie Malostranská sokolovna w Pradze.