Filmy dziewiętnasty wiek, pisarstwo, film czarno-biały

Ponury dramat chłopskiej rodziny z drugiej połowy XIX w.; uwiedziona przez gminnego pisarza (w zamian za obietnicę zwolnienia męża od służby wojskowej) kobieta ginie z ręki zazdrosnego męża. By uchronić męża przed wzięciem go na długie lata do rosyjskiego wojska, co groziłoby ruiną gospodarstwa, żona oddaje się pisarzowi gminnemu, Zołzikiewiczowi, który obiecał wyreklamować męża, czego jednak nie czyni. Zdesperowany Rzepa zabija żonę, po czym sam popełnia samobójstwo.

Schyłek XIX wieku. Matka kilkuletniej Basi ginie tragicznie pod kołami pociągu. Nad chwilą przed śmiercią udaje się jej wyszeptać adres przyjaciółki, której chce powierzyć dziewczynkę. Chwilowo Basią zajmują się doktorostwo Budziszowie z małego miasteczka. Wreszcie wysyłają list do Stanisławy Olszańskiej, zawiadamiający o przyjeździe Basi do Krakowa. Dziewczynka z adresem Olszańskiej zawieszonym na piersi wyrusza sama w podróż.