Filmy film czarno-biały, lata 50., na podstawie powieści

Historia człowieka, który szuka ucieczki przed konsekwencjami wojny i chce rozpocząć nowe życie. Nie wykonał rozkazu. Ucieka i osiedla się w małym miasteczku, gdzie szuka zapomnienia i samotności. Poznaje tam Lucynę – dziewczynę dojrzalszą od niego. Kiedy członkowie organizacji podziemnej wpadają na jego trop, opuszcza pośpiesznie miasteczko. Wszystko wskazuje jednak na to, że wróci do Lucyny, bo łączy ich prawdziwa miłość…

Film opowiada o groteskowo-karykaturalnym ujęciu losów pechowego oportunisty, który w różnych warunkach na przestrzeni dwudziestu lat usiłuje przypodobać się aktualnym władzom. Wszelkie te próby „dobrze widzianych” metamorfoz kończą się fiaskiem. Piszczyk pozostaje antybohaterem, ponieważ kolejnych, bezkrytycznych przemian dokonuje za późno. Piszczyk chce za wszelką cenę dostosować się do aktualnej sytuacji politycznej, lecz z różnych powodów mu się to nie udaje. Pragnie być wzorowym harcerzem, ale kompromituje się na defiladzie. Podczas antysemickich ekscesów na uniwersytecie wzięty został za Żyda, kiedy zaś znalazł się wśród bojówkarzy niszczących sklepy żydowskie, pobili go policjanci. Po wojnie los odwraca się wreszcie na korzyść pechowego Piszczyka.

Anastazy jest młodym mężczyzną ciężko pracującym w pobliskim kamieniołomie. Pewnego dnia zostaje ranny w wypadku, a na miejsce przybywa młoda lekarka Beata, która dopiero co przyjechała do miasteczka, aby odbyć tutaj praktykę. Okazuje się jednak, iż chłopak – nie zważając na różnice klasowe i majątkowe – czuje do niej coś więcej niż tylko sympatię…

Fabułę filmu tworzą przeplatające się powojenne losy byłego pilota RAF-u, działaczki Związku Walki Młodych i oddanego komunisty. Tłem dla historii bohaterów, miejscami przebijającym się na pierwszy plan, są wydarzenia polityczne kolejnych okresów odradzającej się Polski. Opowieść o trudnych wyborach, skomplikowanych sytuacjach i o losach zwykłych ludzi, którzy po II wojnie światowej chcieli na nowo rozpocząć normalne życie. Obraz, który cenzura ukryła przed oczami widzów na przeszło dwadzieścia lat.

Roman jest byłym żołnierzem Armii Krajowej. Pod koniec wojny otrzymuje rozkaz zlikwidowania ważnej osoby podejrzanej o współpracę z komunistami. Będąc targanym wyrzutami sumienia, wyroku nie wykonuje, przeprowadza się do innego miasta. Po latach zostaje jednak rozpoznany i uwięziony, by jedenaście lat później zostać objętym amnestią i wyjść z więzienia.