Filmy na podstawie opowiadania, film czarno-biały, ucieczka

Opowieść rozgrywa się w czasie agresji Niemiec na Związek Radziecki. Niemcy zajmują Lwów, gdzie od razu rozpoczynają się masowe prześladowania Żydów, którzy pozostali w mieście. Lwowianie gremialnie uciekają, także główni bohaterowie filmu: małżeństwo Raisy i Sebastian, którzy przedostają się do Warszawy. Sebastian jest Żydem, więc muszą się ukrywać. On nie wytrzymuje napięcia, popada w obłęd, choroba nasila się do tego stopnia, że stanowi śmiertelne zagrożenie nie tylko dla żony…

Film tworzą dwie nowele, których akcja rozgrywa się w czasie II wojny światowej. Bohaterem pierwszej jest Dzidziuś Górkiewicz (Edward Dziewoński). Gdy wybucha powstanie, w popłochu opuszcza stolicę. Wraca jednak do Warszawy. Akcja drugiej noweli rozgrywa się w niemieckim oflagu. Uwięzieni oficerowie czerpią otuchę z powtarzanej legendy o ucieczce porucznika Zawistowskiego. Tylko nieliczni wiedzą, że historia ta nie jest prawdziwa.

Kapitan Stefan Janotta jest teraz pilotem cywilnym, ale w czasie II wojny światowej brał udział w niejednej bitwie powietrznej. Wspomina swój pierwszy powojenny lot, kiedy to zawiózł do Paryża ambasadora z ważną misją – walizką pełną rąbanki. W rejsie powrotnym przemycił do kraju piękną dziewczynę, którą poznał w Paryżu…

Ostatnie dni wojny. Bohaterem jest Michał, uczestnik Powstania Warszawskiego. Po jego upadku pomaga Żydom. Tymczasem rozpoczyna się polowanie na nich. Są oni przekonani, że jest to wina Michała, który ich zdradza.

Lato 1939 roku. Profesor Gabriel Tomicki (Bronisław Pawlik), nazywany przez znajomych don Gabrielem, spiera się podczas zebrania naukowego ze swoim adwersarzem, dr. Stanisławem Dogiem-Leśniewskim. Prof. Tomicki jest germanistą wykształconym na niemieckich uniwersytetach w Heidelbergu i Lipsku. Nie wierzy w możliwość rozpętania wojny przez potomków Goethego, Schillera i Hegla… Dr Dog-Leśniewski, subtelny znawca kultury francuskiej, jest odmiennego zdania. Zacięte spory, jakie od jakiegoś czasu wiodą, nie mają tylko charakteru intelektualnego, lecz również psychologiczny. Tomicki, mężczyzna niepozorny i wątły, na dodatek krótkowidz, ma trudności w kontaktach z kobietami. Dog-Leśniewski jest mężczyzną przystojnym i czarującym, cieszącym się ogromnym powodzeniem u płci pięknej. Tymczasem nadchodzi 1 września. Wybucha wojna. Zafascynowany osiągnięciami ducha germańskiego don Gabriel postanawia zaciągnąć się do wojska. Okazuje się jednak, że jest niezdolny do służby liniowej. Podczas jednego z nalotów poznaje w schronie Florentynę – fordanserkę z klubu nocnego Casanova. Dziewczyna jest jego sąsiadką, lecz przez całe lata nie zwracał na nią uwagi. Wspólnie postanawiają opuścić pogrążającą się w chaosie stolicę. Dźwigając plecaki, maszerują nocą. Za dnia sypiają po stodołach. Tomicki zakochuje się we Florentynie i dzięki niej leczy swój zadawniony kompleks. Udaje mu się także zaciągnąć do wojska.