Filmy polityka, wieś, film czarno-biały

Witold Patyk jest kierownikiem sklepu GS-u, w którym wiecznie jest pusto. Nie ma nic z tego, czego chłopi potrzebują na wsi. Brak nafty, sznurka, mydła i gwoździ. Puste półki sklepowe są wynikiem matactw Patyka, który odsprzedaje towar prywatnemu sklepikarzowi… Petronela Patykowa, żona Witolda, ma sen – śnią jej się kraty. Czy matactwa jej męża zostaną odkryte, a sen okaże się proroczy?

Szczęsny jest bezrobotny i biedny. Przypadkowo napotkanej dziewczynie opowiada swoją historię. W domu przez pracę zaczyna tracić wzrok, opuszcza dom rodzinny w poszukiwaniu lepszych warunków do życia. Udaje się do Włocławka, gdzie wcale nie jest lepiej. Za obronę księdza przed pobiciem dostaje pracę w tartaku. Jest świadkiem morderstwa, w obawie przed zemstą ucieka do Warszawy, gdzie nawiązuje romans. Następnie trafia do wojska.

Andrzej Stempkowicz (Kazimierz Dejmek), młody i pełen zapału nauczyciel, walczy z zacofaniem polskiej wsi.